PATOREAKCJE

Nowa piosenka rapera Maty wywołała nową lawinę komentarzy, dorzucę i ja parę kamyków. Ale nie o samym Macie, tylko dużo ogólniej: jak właściwie powinno się patrzeć na twórczość i język pokoleń młodszych niż my sami? Oto dobrze zadane pytanie!

Mata jest ode mnie młodszy o 17 lat. To wystarczająca różnica wieku, żeby odczuć pokusę boomera, czyli machnąć ręką, że młodzież już nie ta, a kiedyś było lepiej.  Warto to dokładnie nazwać. Otóż forma i sposób wyrazu, z których korzysta młodsze pokolenie, zawsze będą nam się wydawały nieadekwatne, czy „nie do końca serio”. Zawsze będzie nam się wydawało, że skupiają się one nie tam gdzie trzeba, a rzeczy najważniejsze pomijają. Streszczeniem tej postawy są słowa Jacka Kurskiego, który — zaczepiony przez Matę w „Patoreakcji” — odpowiedział, że ta piosenka to tylko jakieś „wulgarne wynurzenia”. Zaprawdę powiadam Wam, kto ma trzydziestkę na karku, a nigdy nie czuł pokusy boomera, niech pierwszy rzuci kamieniem.

Rzecz jasna, należy się jej programowo przeciwstawiać i zmuszać się do otwartości umysłu. Trzeba sobie powiedzieć, że język i forma, z których korzysta młodsze pokolenie, to nie jest tylko „znak czasów”, czy ich próba odróżnienia się od nas, ale więcej, to jest właśnie sposób w jaki oni wyrażają swoje dylematy egzystencjalne i metafizyczne tęsknoty. Trzeba umieć to sobie powiedzieć właśnie pomimo tego, że ten język i forma zawsze będą nam się wydawały trochę „niewłaściwe”. Nie chodzi tylko o to, że „czasy się zmieniają”, ale głębiej, że sam sposób mówienia o sprawach ostatecznych się zmienia. Jeżeli autentycznie to zaakceptujemy, to przekreślimy wreszcie absurdalne spory, które pokolenie dysponuje głosem najbardziej trafnym, wzniosłym, czy poważnym.

Brzmi ładnie. Ale czy to nie jest trochę oszustwo? Czy to nie jest zbyt zerojedynkowe, czy nie przeskakujemy tutaj zbyt łatwo na stronę automatycznej akceptacji, że mamy się ryczałtowo zgadać na wszystko co stworzą młodsze pokolenia? Oznaką szacunku jest przecież oczekiwanie wysokich standardów i ocenianie według nich, a nie bezwarunkowa, tania wszechzgoda.

Weźmy dobitny przykład. Mata rapuje, że „mój fiut ma czternaście i pół centymetra, kurwo, zapamiętaj” LINK („Biblioteka trap”). Pomijając oczywistą w takiej sytuacji kwestię, czy chodzi tu o członek autora, czy podmiotu lirycznego, i na ile to jest w ogóle serio, a na ile prowokacja, warto postawić inne pytanie. Czy serio i bez zastrzeżeń chcemy uznać, że to właśnie jest forma wyrazu niepokojów moralnych młodszego pokolenia? Cóż, chyba jednak nie chcemy —wmanewrowalibyśmy się tylko w kolejny boomerski absurd. Nasze intencje byłyby nieczyste podwójnie, bo obniżanie oczekiwań jest oznaką protekcjonalności (to raz), a nasza pozorna akceptacja i otwartość służą nam odmładzaniu samych siebie i pokazywaniu, że ciągle do tej młodzieży trochę należymy (to dwa).

Co z tego wszystkiego wynika? Jedna konkluzja nie jest może odkrywcza, za to niezmiennie trudna w realizacji. Poważny i uczciwy stosunek do młodszego pokolenia będziemy mieć wtedy, kiedy będziemy umieli we momencie powiedzieć „Hola, hola, panie raperze! Tu potrzeba czegoś więcej. ‘Długość fiuta’ nie wystarczy jeszcze za opis życia w tym waszym pokoleniu Z”. To trzeba umieć powiedzieć, ale trzeba też umieć nie stać się boomerem tylko dlatego, że się to powiedziało.

Ale jest jeszcze inna refleksja na koniec. Otóż trzeba stale tych młodych podglądać, bo tylko w ten sposób realnie odczujemy (a nie tylko uchwycimy intelektualnie, abstrakcyjnie), że nie jesteśmy ostatnim słowem tego świata. I że nie jesteśmy wyjątkowi, a nasza opowieść o świecie nie jest bardziej uprzywilejowana, czy „prawdziwa” niż inne. Nie poczujemy tego patrząc wstecz, potrzebujemy do tego perspektywy młodszych pokoleń. Patrząc na to, co robią i co tworzą młodsi od nas, sami siebie relatywizujemy i stajemy się przez to mądrzejsi.

*